عوارض كم خوابي در كودكان

 اختلال خواب ، مختص بزرگسالان نيست. اين روزها بسياري از كودكان نيز با اين اختلال دست و پنجه نرم مي كنند؛ اختلالي كه در كنار عارضه مشهودش كه خواب آلودگي روزانه است، عوارض غير مشهود فراواني دارد؛ از كاهش سطح ايمني گرفته تا اختلال رشد. در اين گفتگو، دكتر خسرو صادق نيت، فلوشيپ اختلالات خواب و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران به همين عارضه اخير اشاره مي كند و توصيه ها و هشدارهاي لازم را به والدين ارائه ميدهد. با اين گفتگو همراه شويد.

حتما بخوانيد : كمبود خواب در كودكي عامل ديابت در بزرگسالي است

خواب مطلوب براي كودكان و نوجوانان چه ويژگي هايي دارد؟
– خواب مطلوب، خوابي است كه كيفيت و كميت خوبي داشته باشد. نياز افراد بالغ به خواب در طول شبانه روز، بين ۷٫۵ تا ۸٫۵ ساعت است. البته اين ميزان خواب ممكن است در افراد مختلف كمي بيشتر يا كمتر باشد. در زمان بلوغ ممكن است ميزان خواب افزايش يابد كه اين مسئله طبيعي است. همچنين بلوغ مصادف است با آماده شدن براي رقابت هاي تحصيلي و آزمون هاي پي در پي كه اين شرايط يعني كارهاي فكري و خستگي ناشي از درس خواندن هم باعث مي شود نوجوانان به خواب بيشتري نياز داشته باشند.

چه زماني مي گوييم فرد خواب خوبي ندارد؟
– ۸ ساعت خواب طبيعي شامل خواب سبك، نيمه سبك، عميق و خواب روياست. هر عاملي كه نسبت اين مراحل را به هم بزند، حتي اگر فرد ظاهرا به اندازه كافي خوابيده باشد، باعث مي شود خواب خوبي را تجربه نكند و در طول روز كسل باشد. خواب با كيفيت خوابي است كه شامل ۲۵-۲۰ درصد خواب رويا، ۲۵-۲۰ درصد خواب عميق، حدود ۵۰ درصد خواب نيمه عميق و كمتر از ۱۰ درصد خواب سبك باشد.

زود از خواب بيدار شدن باعث چه مشكلاتي در كودكان يا نوجوانان مي شود؟
– ۲ ساعت آخر خواب اهميت زيادي براي حافظه و تثبيت مطالب ياد گرفته شده قبلي دارد. دانش آموز پشت كنكوري كه هميشه ۸ ساعت مي خوابيده، نبايد به دليل مطالعه بيشتر دروس، ۸ ساعت خواب را به ۶ ساعت تقليل دهد. ثابت شده اين كار نتيجه عكس مي دهد و دانش آموز بي خواب مجبور است براي خواندن يك مطلب چند برابر معمول وقت صرف كند و كمتر آن را به خاطر بياورد.

بي خوابي ممكن است باعث بروز برخي بيماري هاي جسمي و رواني مانند اضطراب ميشود

بيشتر بدانيد : آيا خواب زياد نيز براي سلامتي خوب است يا بد؟

  
دير خوابيدن چه تاثيري در كيفيت زندگي افراد دارد؟
– كودكان و نوجواناني كه مشغول درس خواندن، استفاده از اينترنت، تماشاي ماهواره و … هستند و دير مي خوابند و نزديك ظهر بيدار مي شوند، كيفيت خواب خوبي نخواهند داشت چون نور و سروصدا تاثير زيادي در مختل كردن كيفيت خواب شان دارند و از همه مهم تر ريتم خواب و بيداري اين افراد است كه با شرايط شبانه روز مطابقت ندارد و باعث بي نظمي در ريتم بيولوژيك خواب مي شود. به طور معمول زمان شروع خواب و بيداري هر فرد بايد در ساعت خاصي باشد. توصيه مي شود ساعت خواب نوجوانان از حوالي ۱۰-۹ شب شروع شود و تا ساعت ۷-۶ صبح ادامه يابد.

آيا اختلال در ريتم خواب تاثيري در رشد جسمي و رواني نوجوان خواهد گذاشت؟
– بدن انسان هنگام شب چند هورمون مهم ترشح مي كند. يكي از اين هورمون ها ملاتونين ياهمان هورمون خواب است. وقتي اين هورمون افزايش مي يابد به خواب مي رويم و وقتي كاهش مي يابد از خواب بيدار مي شويم. علاوه بر اين، هورمون رشد نيز در خواب به خصوص خواب عميق ترشح مي شود كه در سنين كودكي و نوجواني اهميت زيادي دارد. نوجواناني كه خواب بي كيفيتي دارند با كاهش ترشح هورمون رشد روبرو مي شوند و اين مسئله در رشد جسماني آنها تاثير منفي مي گذارد. افراد كنار رشد جسمي|، رشد عقلي هم دارند. بنابراين سطح هوشي و عقلي هم ممكن است تحت تاثير خواب بد قرار بگيرد. وقتي كودك يا نوجوان خواب خوبي نداشته باشد، در طول روز بي حوصله و كسل خواهد بود، در نتيجه فعاليت بدني كمتري هم خواهد داشت و احتمال افزايش وزن و چاقي اش هم وجود دارد.

آيا اختلال در ريتم خواب باعث بروز بيماري هم مي شود؟
– بي خوابي ممكن است باعث بروز يا تشديد برخي بيماري هاي جسمي و رواني مانند اضطراب  و افسردگي شود. برخي از اختلالات خواب در بروز ديابت هم اثر مستقيمي دارند كه يكي از آنها وقفه تنفسي حين خواب نام دارد. اين بيماري در كودكان و نوجواناني كه چاق هستند يا لوزه هاي بزرگي دارند بيشتر ديده مي شود و بارزترين علامت آن خروپف شبانه است. كودك يا نوجواني كه در خواب خروپف مي كند و طي روز نيز خواب آلوده است، احتمالا به اين بيماري مبتلاست. چنين كودكاني در آينده بيشتر در معرض ديابت و افزايش فشار خون خواهند بود.

 
الگوي بد خواب را چگونه مي توان تغيير داد؟
– خواب خوب لازمه يك بيداري خوب و موثر است. براي داشتن خواب خوب بايد از قبل برنامه ريزي كنيم. همه افراد؛ چه كودك و نوجوان و چه بزرگسال بايد از يك ساعت قبل، خود را براي خواب آماده كنند و در ساعت معيني بخوابند. محيط خواب بايد آرام باشد، مواد محرك بيداري مانند چاي و قهوه حداقل ۳ ساعت قبل از خواب مصرف نشوند و شام سبكي ميل شود. الگوي بد خواب را مي توان به مرور تغيير داد و اصلاح آن به حدود ۲ تا ۳ هفته زمان نياز دارد.

بيشتر بدانيد : الگوي خوابيدن در بيماران ام اس چگونه است؟

خواب نقش مهمي در تنظيم حركات و عملكرد اجزاي داخلي بدن دارد

 
شب بيداري احتمال ابتلا به كبد چرب، فشار خون و يبوست را افزايش مي دهد
دكتر آگاه : خواب نقش مهمي در تنظيم حركات و عملكرد اجزاي داخلي بدن دارد و اگر نظم نداشته باشد، بدن با مشكلات زيادي روبرو خواهد شد. مطالعات نشان داده افرادي كه خوب نمي خوابند، به ويژه كساني كه عادت به خواب شبانه كافي و مطلوب ندارند يا كارشان شبانه است، سوخت و ساز طبيعي بدن شان به هم مي ريزد و مانند كساني كه خواب طبيعي دارند، نيست. يكي از بيماري هاي مهمي كه در اين افراد ديده مي شود، كبد چرب است كه ميزان ابتلايش در اين افراد، ۲ برابر كساني است كه خواب شبانه كافي دارند.

افرادي كه خواب خوبي ندارند، معمولا وزن بالايي هم دارند. بيماري ديگري كه تحت تاثير شب بيداري است، فشار خون بالاست. فشار خون در افرادي كه خواب راحتي ندارند يا شب ها بيدار هستند به طرز محسوسي بالاتر است. چرخه طبيعي توليد و ترشح آنزيم ها و هورمون هاي گوارشي از چرخه شبانه روزي تبعيت مي كند؛ يعني بعضي از اين هورمون ها و آنزيم ها، شب ها و هنگام خواب ترشح مي شوند و بعضي هم روز و هنگام بيداري، بنابراين حركات گوارشي در افرادي كه چرخه خواب و بيداري شان به هم خورده به شكل افراد معمولي نيست و آنزيم ها و هورمون ها نقش كامل خود را ايفا نمي كنند.

افراد شب زنده دار ممكن است حركات گوارشي غيرعادي هم داشته باشند. يكي از اختلالات حركات گوارشي در اين افراد يبوست است. حتي هضم غذا نيز در افراد بي خواب دچار مشكل است. البته موارد گفته شده تحقيقاتي بود كه روي بزرگسالان انجام شده ولي بي خوابي روي كودكان و نوجوانان هم تاثير بسيار بدي خواهد گذاشت. اگر براي بيدار ماندن تا ديروقت كودكان يا نوجوانان اقدام مناسبي انجام نشود، قطعا اختلالات ساختاري در سيستم عملكردي، گوارش و ساير اندام هاي كودك يا نوجوان در حال و آينده ايجاد خواهد شد. كودكان از همان ابتدا بايد طوري پرورش داده شوند كه شب ها حتما بخوابند. تغيير عادات، كار نسبتا دشواري است و نبايد اجازه داد كار به جايي بكشد كه كودك يا نوجوان بي خواب شود.

 منبع: هفته نامه سلامت